مقاله درباره معماري با نگرش فلسفي و سامانه اي

مقاله درباره معماري با نگرش فلسفي و سامانه اي

تعريف معماري با نگرش فلسفي و سامانه اي :
گستردگي و تنوعي كه در آثار معماري معاصر به وجود آمده و تناقضي كه گاه ميان آنها ديده مي شود نشان از گم شدن تعريف بديهي معماري در طي ۱۰۰سال گذشته دارد .در اينجا هم مشكل اصلي تعاريف يكجانبه و حصري ) (exclusiveاست . معماري تنها به يك بعد خود خلاصه شده است. تعريف كلّي “ساختمان سازي در تركيب صنعت و هنر” چندان گره گشا نيست، چرا كه تنها سه ركن معماري را بدون بيان ارتباط آنها بيان نموده است . تعريف معروف” سازماندهي فضا” تعريف بهتري است كه بسياري از آثار بي توجه به فضا را از معماري خارج مي كند. ولي انسان گرايي و كمال گرايي در اين تعريف نيست و همچنين جايگاه مباحث فني و اقليمي و… در آن مشخّص نشده است. به اين ترتيب مي توان تعريف زير را پيشنهاد نمود كه”معماري ، بازآفريني و ساماندهي فضا به عنوان بخشي از محيط طبيعي، تاريخي و… با استفاده ازعوامل مادي و قوانين علمي حاكم بر آنها وصورتي متناسب با نيازهاي مادي و روحي انسان و در جهت كمال آنها” اين تعريف داراي ۷جزء مهم است كه با مطرح كردن هر جزء گروهي از آثار معماري يك جانبه ازتعريف خارج مي شوند. دو ركن اول ذات معماري را بيان مي كند كه در ادامه در دو بخش پياپي بررسي خواهيم نمود. اما پنج ركن ديگر اين تعريف را مي توان با استفاده از چهار علّت فلسفي توضيح داد و آنها را علّت هاي شكل دهندة به اثر معماري دانست .۱۹در ادامه خواهيد ديد كه چگونه اين چهار علّت، چهار زير سامانه اند كه ابرسامانه معماري را تشكيل مي دهند از ميان اين چهار
-۶لازم به ذكر است كه ازنظر فلسفي معلول نيازمند به علّت خود است و فقر ذاتي به آن دارد و اگر يك لحظه علّت از بين برود نابود مي شود.
همچنين بين علّت و معلول بايد سنخيت وجود داشته باشد و اين دو مورد سبب وحدت ذاتي بين علّت و معلول مي شود.
انسان، طبيعت، معماري )مهندسي معماري( مهندس عبدالحميد نقرهكار
۱۷
علّت، دو علّت صوري و مادي روبنايي ترند و به خود اثر نزديك ترند و به نوعي معلول دو مورد ديگرند و از آن دو علّت زير بنايي، علّت غايي هم ريشه در علّت فاعلي داشته و به همين جهت همه علل معمار ي نهايتاً به علّت فاعلي آن باز مي گردند.
– ۱علت فاعلي : اين علت ، مولّد و سرچشمه ايجاد و بقاء اثر است. طبيعي است منظور ما ازمعماري، خشت و گل و مادة ساختمان نيست بلكه آن ويژگيهايي است كه اين مواد را تبديل به معماري كرده است. مهمترين اين ويژگيها آن است كه انسانها متناسب با نيازهاي خودشان كه بخشي از آن را محيط و بخشي ديگر را ويژگيها و آرمانهاي مادي و معنوي خودشان برايشان فراهم كرده به ساخت آنجا دست زده اند. پس به اين ترتيب علّت فاعلي معماري را مي توان در دو بخش تقسيم كرد:
-۱فاعليت انسان: جسم و روح انسان ويژگيهاي خاصي دارد و معماري بودن يك اثر بسته به ميزان هماهنگي آن با همه شرايط انساني است.
-۲فاعليت محيط: محيط به انواع تاريخي، اجتماعي، اقليمي و …. تقسيم مي شود كه از همه تأثير گذارتر محيط اقليمي است. بديهي است آغاز و بقاي اثر در هر لحظه وابسته به شرايط آسمان و زمين و زلزله خيزي و تغييرات جوي و…. است در مورد موجودات طبيعي، اين دو عامل، ژن و اقليم هستند كه مي توان آنها را فاعل دروني و بيروني اثر دانست.
– ۲علت غايي : غايت معماري همان هدف انسان از ساختن بناست . اولين هدف بنا كاركرد آن است . اما همان گونه كه نيازهاي انسان سطوح مختلف دارد، اهداف بنا از مادي ترين تا معنوي ترين نيازها همچون هويت تاريخي و اجتماعي و بستر سازي براي ايجاد فرهنگ و اخلاق و هويت الهي است .
– ۳علّت صوري : هر اثر معماري حاصل فكروايده و انديشه اي است كه به صورت يك طرح و شكل خاص آن درآمده است كه علّت صوري آن را تشكيل مي دهد. اين علّت مهمترين و آشكارترين نمود اثر معماري است و معمار بايد براي دستيابي به آن همه علل سه گانه ديگر را به خوبي مطالعه كند. به بيان ديگر اين علّت براي اينكه بهترين گزينه باشد بايد، معلول سه علّت ديگر باشد.
– ۴علت مادي : اگر مادة ساختمان مصالح ساختماني باشد ، علّت مادي معماري ، ساختار و سازه و ميزان مقاومت مصالح و بارگذاري ساختمان خواهد بود. طرحي از استقرار مواد بر روي هم كه هم در ايجاد و هم در تداوم بنا نقش دارد علّت مادي آن را تشكيل مي دهد كه مي توان آن را طرح سازه اي يا تعيين مواد و مصالح آن دانست. درحقيقت علّت صوري كه خود معلول دو علّت پيشين است براي ظهور خود نياز به علّت مادي دارد