ویژگی های کتابخانه های تخصصی یا اختصاصی

ویژگی های کتابخانه های تخصصی یا اختصاصی

کتابخانه های تخصصی معمولاً درخدمت یک سازمان دولتی یاخصوصی ،یک  نهاد فرهنگی ،یک کارخانه ،یک شرکت تولیدی ،یک مرکز علمی و به طور کلی درخدمت سازمان هایی هستند که برای انجام مأموریت خاص خود نیاز به اطلاعات دارند.به همین علت است که ماهیت وظایف و مدیریت دریک کتابخانه تخصصی بسیار متفاوت ازسایر کتابخانه ها است.کتابخانه های تخصصی علاوه برآنکه ازنظرنوع استفاده کنندگان با سایر متفاوتند.از نظر وظایف ، موادمجموعه وروشهای انتخاب و فراهم آوری نیز با انواع دیگرکتابخانه هااختلاف دارند.ASLIB در کتاب معتبرخودتحت عنوان دستنامه کتابچه های تخصصی واطلاع رسانی works Handbook of Special Librarinship and information )  مفاهیم کلی و شرح وظایف یک کتابخانه تخصصی را بدینگونه توصیف می کند :

۱- کتابخانه های تخصصی یک مجموعه را ایجاد می کنند و تلاش در حفظ و تداوم و رشد آن مجموعه دارند .

۲- مجموعه شامل اسناد و مدارک و منابع  و در برخی از موارد حتی اشیاء است . مانند مجموعه موزه ها .

۳- اسناد و مدارک می توانند از نظر شکل و محتوی کاملاً متفاوت باشند . از این رو ابزارهای ذخیره نیز قاعدتاً گوناگون و متفاوت اند . با این حال روش های بازیابی به هیچ عنوان گوناگون نمی باشند و در روش های بازیابی یکدستی و یکنواختی را باید ملحوظ قرار داد.

۴- منابع كتابخانه اي اعم ازافراد،سازمانها، نشريات ادواري،نشريات نقد و تفسير و هم چنين نرم افزارهاي  كامپيوتري در كتابخانه هاي تخصصي از تنوع بسياري برخوردارند. ممكن است به تعبيري منبع كتابخانه اي بنگاه،موسسه يا سازماني باشد. كه كتابخانه در مورد آن اطلاعات ويژه اي دارد و براي كسب اطلاعات ويژه نيز بايد به آن رجوع كند. اماعلي رغم ماهيت منبع يك اصل مهم آن است كه كتابخانه هاي تخصصي بايد منابع خود را بشناسند و آنها را در مجموعه خود چنان سازماندهي كنند كه در مواقع نياز قابل بازيابي باشند.

دانلود نمونه مشابه داخلی و خارجی کتابخانه تخصصی

۵-بين منابع و اسناد و مدارك بايد تعادل هميشگي و مداومي وجود داشته باشد و لذا اصل ديگر آنكه  كتابخانه تخصصي نبايد منابع اطلاعاتي را به عنوان سلاح مخفي خود منظور كند.اطلاعات بايد از حالت حبس خارج گرديده و دراختيار نيازمندان قرار گيرد.

۶-منابع كتابخانه اي دركتابخانه هاي تخصصي معمولاً پاسخگوي نياز هاي فرعي وحاشيه اي استفاده كنندگان هستند. به طور مثال يك كتابخانه تخصصي مي تواند براي مفاهيم و كليات از اين منابع استفاده نمايد ويابراي پاسخ گويي به يكي از متخصصين خود كه داراي تخصص ويژه اي در حاشيه كاراصلي سازمان است از منابع استفاده نمايد.

۷-هدف يك مجموعه تخصصي آن است كه قطعاً مورداستفاده قرار گيرد. لذامتولي بودن براي يك كتابخانه تخصصي و حفاظت از گنجينه هاي آن پاياني بروظايف آن نيست بنابراين دريك كتابخانه تخصصي بايد اين اطمينان به وجودآيد كه مجموعه گردآوري شده توصيف و تحليل گردد. به نمايش گذارده شود،فهرست نويسي وآماده سازي شود،نمايه سازي گرديده ونهايتاً اطلاعات آن  اشاعه گردد.

۸-با توجه به اين نكات يك كتابخانه تخصصي عهده دار وظايف ذيل است:

گردآوري مواد مجموعه

ذخيره

كنترل و نظارت

نمايش

رده بندي

نمايه سازي

اشاعه اطلاعات

۹-كتابدار يك كتابخانه تخصصي مي تواند يك فرد تحصيل كرده در رشته مربوطه باشد اما افزون بر آن كتابدار يك كتابخانه تخصصي مقدمتاً بايد يك مدير باشد اين شخص قاعدتاً مي بايد به گونه اي با معماریمديريت و علم اقتصاد آشنا و تا حدي به اين امور مسلط باشد، به طور همزمان كتابدار يك كتابخانه تخصصي مي يابد وظايف خود را در پرتو اخلاق و استاندارد حرفه اي خود انجام دهد.

 نيروي انساني

به دليل اينكه اطلاعات و منابع مورد استفاده در كتابخانه هاي تخصصي در سطوح بالاتري از نظر كيفي و كارشناسي ارائه مي شود كتابداران در اين نوع كتابخانه ها بايد از سطح تحصيلات بالاتري برخوردار بوده و اين ويژگي ها را داشته باشد:

الف)داشتن دانش و اطلاعات زمينه اي در موضع مورد نظر كه مي تواند يك امتياز به حساب آيد بنابراين اگر كتابداري داراي مدرك كتابداري در سطوح كارشناسي ارشد و بالاتر باشد به نحو مطلوبي مي تواند خدمات كتابداري و اطلاع رساني ارائه كنند.

ب)آشنايي با دست كم يك زبان خارجي مي تواند  امتياز بزرگي براي كتابداران شاغل در كتابخانه هاي تخصصي محسوب شود در زمينه هاي علوم فناوري زبان هايي  مثل انگليسي،آلماني يا فرانسه از اهميت بيشتري برخوردارند.

ج)كتابدار شاغل در كتابخانه هاي تخصصي علاوه بر آشنايي با فنون  رايج سازماندهي بايد با فنون نمايه سازي،چكيده نويسي،گزارش نويسي،كار با رايانه  و بهره گيري از بانك هاي اطلاع رساني آشنايي داشته باشد.

• كتابخانه هاي دانشگاهي كه در مجموع به آنها كتابخانه هاي آكادميك نيز گفته مي شود براي كمك به اساتيد و دانشجويان به وجودآمده اند و به عنوان ابزاري براي تسهيل فرايندهاي آموزشي و تحقيقي مد نظر قرار مي گيرند.
• كتابخانه هاي عمومي يكي ازابزارهاي اصلي درتوسعه فرهنگي در جوامع كنوني است و مي تواند درتوسعه نيروي انساني نقش اساسي ايفا كند.
• كتابخانه هاي آموزشگاهي يا مدارس بخشي از نظام آموزشي هر كشوري محسوب مي شود.
• تاريخ تمدن بشر شاهد سه پديده دگرگون كننده و شگرف بوده كه تاثير عظيمي بر شكل گيري فرهنگ ها و تمدن هاي مختلف داشته است. ۱-اختراع خط۲-اختراع چاپ۳-انقلاب اطلاعاتي،انفجار اطلاعات و انقلاب فناوري رايان هاي و اطلاعات و ارتباطات دوربرد.
• به طور كلي هر كتابخانه،مركزاطلاع رساني وآرشيو پنج كاركرد اصلي دارد:

۱)جمع آوري منابع يا مجموعه سازي ۲)حفاظت و نگهداري منابع  ۳)سازماندهي منابع   ۴)اشاعه اطلاعات (توزيع و در دسترس قرار دادن اطلاعات موجود در منابع) ۵)مديريت كتابخانه.

• به طور كلي كتابخانه ها، مراكز اطلاع رساني و آرشيوها از نظر ساختار و تشكيلات تخصصي به دو بخش عمده تقسيم مي شوند:بخش خدمات فني كتابداري و بخش خدمات عمومي كتابداري.
• با توجه به اينكه در حال حاضر تعداد زايدي از منابع مرجع چاپي به صورت رسانه هاي الكترونيكي ، به ويژه «سي دي رام» در دسترس است، به تدريج خدمات مرجع به خدمات اطلاع رساني تغيير مي يابد.
• بخش نشريات ادواري كتابخانه هاي دانشگاهي ،تخصصي و عمومي از اهميت بسيار زيادي براي ارائه آخرين اطلاعات و داده هاي علمي،اجتماعي ، فرهنگي و سياسي برخوردار است.
• انواع كتابخانه برحسب عمليات فني و مواد كتابخانه هاي عبارتنداز:
• ۱-مدتي پيش عمليات فني كتابخانه ها(مانند خريد،آماده سازي ، فهرست نويسي،توزيع)ومنابع كتابخانه اي(عمدتا متون)بر كاغذ و مقوااستوار بود.اين نوع كتابخانه هارا«كتابخانه هاي كاغذي» مي ناميم.
• در دو دهه گذشته عمليات فني كتابخانه ها براساس فناوري رايانه بنا نهاده شد،در حالي كه مواد كتابخانه هاي هنوز به نحو قابل توجهي بر روي كاغذ و رسانه هاي كاغذ گونه باقي ماندند: كتابخانه هاي خودكار “(ماشيني)”
• چشم اندازي كه منابع كتابخانه هاي مانندعمليات كتابخانه اي به طورروزافزون الكترونيكي خواهد شد،نشان دهنده تغييرات بيشتر در ابزارهاي خدمات كتابخانه هاي است.”كتابخانه هاي الكترونيكي”
• رسانه هاي الكترونيكي رامي توان به نحوي قابل دستري ساخت كه:
  • از راه دور قابل استفاده باشند
  • بيش از يك شخص در يك زمان بتواند از آن استفاده كند،و از راه هاي متفاوت بيشتري قابل استفاده باشد.
• بخش اصلي مجموعه كتابهاي تخصصي به رشته يا حوزه خاصي مربوط مي شوند(مثلاً علوم طبيعي،،معماری،علوم اجتماعي،كشاورزي،شيمي،پزشكي،اقتصاد،حقوق،تاريخ و غيره)
• يونسكو كتابخانه هاي تخصصي را در دو گروه طبقه بندي مي كند: كتابخانه هايي كه خدمات خود را به عموم ارائه مي دهند و كتابخانه هايي كه براي نيازهاي كاركنان آن موسسه ايجاد شده اند. هر چند ممكن است به متخصصاني كه نيازهاي تحقيقاتي دارند نيز خدمات خود را عرضه كند.
• اين كتابخانه به خاطر زمينه اختصاصي موضوع هايشان از كتابخانه هاي كارآمد و پركارند ، اين كتابخانه هامنتظر مراجعه كننده نمي مانند و در واقع به طرف آنها مي روند.
• از نظر تاريخي شايد بتوان كتابخانه هاي مذهبي و موارد مشابه را كه در اين زمينه خاص فعاليت مي كنند كتابخانه تخصصي به حساب آورد. ولي كتابخانه هاي تخصصي به مفهوم امروزي پس از انقلاب صنعتي در اروپا و به ويژه در انگلستان و آلمان شكل گرفت و به تدريج در اواخر قرن نوزدهم تعداد آنها افزايش يافت.
• براي برخي از متخصصان اين كتابخانه ها از كتابخانه هاي دانشگاهي نيز اهميت بيشتري دارند.
• كتابخانه هاي تخصصي يك مجموعه را ايجاد مي كنند و تلاش در حفظ و تداوم و رشد آن مجموعه دارند.
• در تمام دنیا کتابخانه های تخصصی تر میشود مثل كتابخانه معلولين و کتابخانه تخصصی معماری -کتابخانه ملی کتابخانه هنر 

فضاهاي مختلف يك كتابخانه واستانداردهاي مربوطه:{۱۱}

فضاهاي مخلف يك كتابخانه به ۴ حوزه زيرتقسيم مي شوند:

الف)قسمت هاي عمومي (بخشي كه استفاده كنندگان مستقيماً باآن در ارتباط اند)

ب)بخش مرتبط به كاركنان كتابخانه

ج)قسمت مرتبط به حفظ و ذخيره كتاب(انبار كتاب)

د)فضاهاي جنبي يك كتابخانه

مثل همیشه همواره منتظره دیدگاه های شما خوبان هستیم 

»منبع: وب سایت تخصصی معماری – معمار آنلاینـ

همانطور که ما عاشقانه شما را دوست داریم ،و برای جمع اوری اطلاعات از وقت خود میگذرانیم از کاربران عزیز توقع داریم که برای ما کامنت های از جنس های انتقاد پیشنهاد راهنمایی و… با ما در میان بگدارن

–نظر شما در باره سایت ما چیست ؟
–پیشنهاد شما برای آموزش بعدی چیست ؟
–جای چه نکته ای در این مطلب خالی یافتید؟
–از بین این نکات، کدامیک برایتان جالب تر بود؟