نقد و بررسی پل خواجو

نقد و بررسی پل خواجو

تحلیل سازه ای پل خواجو اصفهان

به گمان ما يكي از نمونه هاي بسيار ارجمند درمعماري سنتي ايران كه براستي يك » اَبر سامانه « است،» پل خواجو« در اصفهان است .دراين پل ،خلاقيت در همه نظام كاركردي ،سازه اي،كالبدي و انساني در خدمت نيازهاي مادي و روحي انسان قرار گرفته است.اين ساختمان را با توجه به ويژگي هاي هرچهار سامانه بررسي مي كنيم. بررسي يك نمونه :

به گمان ما يكي از نمونه هاي بسيار ارجمند درمعماري سنتي ايران كه براستي يك » اَبر سامانه « است،» پل خواجو« در اصفهان است .دراين پل ،خلاقيت در همه نظام كاركردي ،سازه اي،كالبدي وانساني در خدمت نيازهاي مادي و روحي انسان قرار گرفته است.اين ساختمان را با توجه به ويژگي هاي هرچهار سامانه بررسي مي كنيم.

اين پل مانند هر پل ديگري ،اين سو و آن سوي رودخانه زاينده رود را به هم پيوند مي زند.ساختمان پل داراي گذرگاهي براي گذراز پهناي رودخانه است. پهناي پل با ميزان رفت و آمد مردم در گذشته تناسب داشته و رفت وآمد در آن به سادگي انجام مي پذيرفته است.ديوارهاي پل ،همچون دست انداز،از افتادن مردم به رودخانه پيشگيري مي كند.اين پل داراي سه گذرگاه است و گذرگاه مياني براي گذشتن عابرين سواره و پياده سريع مردم از روي پل و دو رواق در دو سوي آن براي گذر عابرين پياده اي است كه از سر تفنن و گردشونگريستن به چشم انداز شهر و رودخانه از اين مسير عبور مي نمايند.گذر مياني سرباز و بزرگتراست ،چون تعداد بيشتري از مردم و با سرعت بيشتري و اغلب سواره از آن عبور مي كنند.گذرهاي كناري كوچكتر و سرپوشيده است تا بتوان در آن درنگي كرد و چشم انداز رود رانگريست.

در ديوارهاي دو سوي پل ،تاق نماهايي هست كه مي توان در آنها نشست و اندكي آسود. برخي تاق نماها كور و بسته هستند و برخي ديگر رو به رودخانه باز مي شوند ،اين بازشوها چشم انداز شهر را در قاب زيبايي پيش چشم بيننده قرارمي دهند.همچون يك تالار هنري كه قاب هايي را بر ديوار خود دارد. هرچشم انداز،از ديگري متمايز است. بدين گونه چشم انداز يكدست رودخانه وشهر،تبديل به چندين اثرو قاب زيبا ميشود.از ساختمان هاي دو سو ومياني پل مي توان بر پاية نياز براي كاركردهاي ويژه اي بهره گيري كرد.امروزه در يكي از ساختمان ها چايخانه اي بر پا شده است بخش زيرين پل ،درميان پايه ها جايگاهي دنج و خنك براي آسودن واستراحت درگرماي تابستان را فراهم كرده است. آب از گذرگاه تنگ شدة ميان پايه ها به تندي گذر مي كند و با ايجاد كوران هوا را خنك مي كند. تاقچه و سكوي درون ستبراي پايه ها جايگاهي براي نشستن نيز دارد. سكوهاي پلكاني پل در زير پايه ها جايگاهي شايسته براي نشستن ونگريستن ولذت بردن فراهم آورده اند. آنچنان كه مردم از زير پل ،همچون يك جايگاه تفريحي بهره مي برند .همنشيني با آب توفنده ،گذر از ميان پايه ها مي تواند بسيارلذت بخش باشد.هم زير پل وهم روي پل يك مكان انساني ارزشمند شهري شمرده مي شود.
مكاني بسيار دلپذير و داراي جاذبه هاي زيباي شهري و انساني.پل فقط وسيله حركت بين دو طرف رودخانه نيست بلكه خود جايگاهي براي سير در طبيعت و شناخت بهتر براي سير آفاقي و انفسي مي باشدپل و دو رواق در دو سوي آن براي گذر عابرين پياده اي است كه از سر تفنن و گردش ونگريستن به چشم انداز شهر و رودخانه از اين مسير عبور مي نمايند.گذر مياني سرباز و بزرگتر است ،چون تعداد بيشتري از مردم و با سرعت بيشتري و اغلب سواره از آن عبور مي كنند. گذرهاي كناري كوچكتر و سرپوشيده است تا بتوان در آن درنگي كرد و چشم انداز رود رانگريست.
در ديوارهاي دو سوي پل ،تاق نماهايي هست كه مي توان در آنها نشست و اندكي آسود. برخي تاق نماها كور و بسته هستند و برخي ديگر رو به رودخانه باز مي شوند ،اين بازشوها چشم انداز شهر رادر قاب زيبايي پيش چشم بيننده قرارمي دهند.همچون يك تالار هنري كه قاب هايي را بر ديوار خود دارد. هرچشم انداز،از ديگري متمايز است. بدين گونه چشم انداز يكدست رودخانه وشهر،تبديل به چندين اثرو قاب زيبا ميشود.از ساختمان هاي دو سو ومياني پل مي توان بر پاية نياز براي كاركردهاي ويژه اي بهره گيري كرد.امروزه در يكي از ساختمان ها چايخانه اي بر پا شده است .
بخش زيرين پل ،درميان پايه ها جايگاهي دنج و خنك براي آسودن واستراحت درگرماي تابستان را فراهم كرده است. آب از گذرگاه تنگ شدة ميان پايه ها به تندي گذر مي كند و با ايجاد كوران هوا را خنك مي كند. تاقچه و سكوي درون ستبراي پايه ها جايگاهي براي نشستن نيز دارد.

سكوهاي پلكاني پل در زير پايه ها جايگاهي شايسته براي نشستن ونگريستن ولذت بردن فراهم آورده اند. آنچنان كه مردم از زير پل ،همچون يك جايگاه تفريحي بهره مي برند .همنشيني با آب توفنده ،گذر از ميان پايه ها مي تواند بسيار لذت بخش باشد. هم زير پل وهم روي پل يك مكانانساني ارزشمند شهري شمرده مي شود. مكاني بسيار دلپذير و داراي جاذبه هاي زيباي شهري و انساني.پل فقط وسيله حركت بين دو طرف رودخانه نيست بلكهخود جايگاهي براي سير در طبيعت و شناخت بهتر براي سير آفاقي و انفسي مي باشد

سامانه سازه اي :
ساختار پل از پايين به بالا به گونه اي منطقي از سنگيني به سبكي مي رسد. پايه هاي سنگي پايدار در آب ،پل را در برابر جريان آب استوار مي سازند .سپس پايه هاي آجري به چـَفد )قوس( هاي آجري و گذرگاه پل مي رسند. در بالا ،چـفدها كوچكتر و جرزها نيز نازك تر مي شوند

پايه هاي پل در آب از هر دو سو داراي آب برهايي هستند كه با پيش آمدگي تيز خود فشار آب رابه دو سو مي شكنند و آنرا به سوي گذرگاه هاي تنگ ميان سكوها در زير پايه ها راهنمايي مي كنند.اين آب برها افزون برآن همچون پشت بندي پايداري پل راافزون ميكنند و از رانش آن پيشگيري مي كنند.
پهناي سكوها در پايين ،پهناي رودخانه را تنگ مي كنند و جوي هاي باريكي پديد مي آورند. براي اينكه از سويي از ديدگاه ايستايي پل ،پايه هاي آجري مي بايست بر بستري پهن تر مي نشستند. از سوي ديگر ،تنگ شدن گذرگاه آب باعث شده جريان كند آب زاينده رود شتاب گيرد و در سوي ديگر پل با فشار بيرون زند. اگر اين پل و سي و سه پل همچون آب بند كارنمي كرد شايد جريان كند آب، گل و لاي بيشتري را ته نشين مي كرد و جلوي جريان آب را مي گرفت. پس بدين گونه اين جوي ها به جريان آب ياري مي رسانند.
پايه هاي سنگي با پل هاي كوچك سنگي به هم دسترسي دارند تا مردم بتوانند در هنگام گذر از جوي ها از آنها بگذرند.درميان هر جرز يك تاق نما ساخته شده كه هم كاركرد دارد وهم پل را سبك تر مي كند.سكو هاي سنگي به گونة پلكاني همراستا با راستاي فشار وزن پل بر زمين بر بستر رودخانه نشسته اند .از اين پله ها نيز مردم بهره مي برند. ديوارهاي دوسوي گذرگاه بالايي پل ،فشار لازم را بر شانه هاي تاق زيرين وارد مي آورند و آنها را پايدارتر مي كنند.
اين ديوارها خود داراي يك رواق هستند كه به گونه اي به پايداري آنها ياري مي كنند. چون چفَدهاي آن عمود بر راستاي ديوار زده شده اند ،اگر تنها يك ديوار ساده روي گذرگاه بود،شايد با نيروي باد ويران مي شد. ولي اين ديوارها دولايه دارند و پايداري بالايي دارند.همة چــفد ) قوس( ها باربر هستند وبه خوبي نيروهاي وارده را به زمين را انتقال مي دهند.
سامانه كالبدي :
سامانه كالبدي اين پل، يك شاهكار بي همتاي معماري است ودرجهان شايد مانندي نداشته باشد. كالبد پل داراي سه بخش است ،دو سر آن و بخش مياني كه به گونه يك نيم هشت است كه از هر دو سوي پل روبه آب بيرون زده است و در هر پهلوي آن ايواني زيبا روي آب باز مي شود. بر خلاف سي وسه پل كه ساده است ،پل خواجو داراي يك نقطة اوج در ميان و دو نقطة پرش در دو سوي خود است.
وزن و ضرباهنگ ) ريتم ( تاق بندي در زير پل با پايه هاي كلفت تر وتاق هاي پهن تر ،و در رويپايه هاي پل در آب از هر دو سو داراي آب برهايي هستند كه با پيش آمدگي تيز خود فشار آب را به دو سو مي شكنند و آنرا به سوي گذرگاه هاي تنگ ميان سكوها در زير پايه ها راهنمايي مي كنند.اين آب برها افزون برآن همچون پشت بندي پايداري پل راافزون ميكنند و از رانش آن پيشگيري مي كنند.

پهناي سكوها در پايين ،پهناي رودخانه را تنگ مي كنند و جوي هاي باريكي پديد مي آورند. براي اينكه از سويي از ديدگاه ايستايي پل ،پايه هاي آجري مي بايست بر بستري پهن تر مي نشستند. از سوي ديگر ،تنگ شدن گذرگاه آب باعث شده جريان كند آب زاينده رود شتاب گيرد و در سوي ديگر پل با فشار بيرون زند. اگر اين پل و سي و سه پل همچون آب بند كارنمي كردشايد جريان كند آب، گل و لاي بيشتري را ته نشين مي كرد و جلوي جريان آب را مي گرفت. پس بدين گونه اين جوي ها به جريان آب ياري مي رسانند.
پايه هاي سنگي با پل هاي كوچك سنگي به هم دسترسي دارند تا مردم بتوانند در هنگام گذر از جوي ها از آنها بگذرند.درميان هر جرز يك تاق نما ساخته شده كه هم كاركرد دارد وهم پل را سبك تر مي كند.مطالعات اقلیمی اصفهان سكو هاي سنگي به گونة پلكاني همراستا با راستاي فشار وزن پل بر زمين بر بستر رودخانه نشسته اند .از اين پله ها نيز مردم بهره مي برند. ديوارهاي دوسوي گذرگاه بالايي پل ،فشار لازم را بر شانه هاي تاق زيرين وارد مي آورند و آنها را پايدارتر مي كنند.
اين ديوارها خود داراي يك رواق هستند كه به گونه اي به پايداري آنها ياري مي كنند. چون چفَدهاي آن عمود بر راستاي ديوار زده شده اند ،اگر تنها يك ديوار ساده روي گذرگاه بود،شايد با نيروي باد ويران مي شد. ولي اين ديوارها دولايه دارند و پايداري بالايي دارند.همة ــفد ) قوس( ها باربر هستند وبه خوبي نيروهاي وارده را به زمين را انتقال مي دهند.

سامانه انساني و اقليمي :
ظهور بعد انساني و تاثير وجود جسمي و روحي او بيش از همه در آثاري همچون معبد و خانه نمود دارد ، اما در ساختمانهاي اجتماعي همچون پل ، مهمترين بعد انساني كه ظهور مي كند ، هويت تاريخي و اجتماعي مردم است . بطوريكه اين پل هرگز عنصري بيگانه با فرهنگ گذشته مردم نيست و براي آنها يكپارچگي تاريخي و اتصال با گذشتگانشان را تداعي مي كند . تزئينات در اين پل نمادهايي براي سير آفاقي و از طريق آن رسيدن به سير انفسي است، و همچنين اين پل مي تواند براي رسيدن به كمال انسان را ياري كند زيرا اين پل هم نيازهاي مادي و هم نيازهاي معنوي انسان را تامين مي كند. تزيينات موجود در پل ، نمادهايي براي همراه كردن سير انفسي با سير آفاقي هستند .همچنين خاستگاه مهم ديگر طراحي اين پل ، طبيعت منطقه ، ماهيت آب و ساحل رودخانه است و ايده اصلي طراحي اين پل از توجه به ويژگيهاي محيطي شكل گرفته است . براستي مي توان همچون سه سامانه گذشته ، اين ابعاد را مهمترين عامل تعيين كننده در مرحله طراحي پل دانست

_________

برچسب ها:

نقد و بررسی پل خواجو.تحلیل سازه ای پل خواجو اصفهان.دانلود پاورپوینت تحلیل پل خواجو.دانلود تحلیل پل خواجو.تحلیل فضای حرکتی پل خواجو.تحلیل و بررسی پل خواجو.تحلیل پل خواجو.پاورپوینت تحلیل پل خواجو